امر به معروف و نهی از منکر بزرگترین واجب دینی که حضرت علی علیه السلام این واجب را در مقایسه با سایر تکالیف الهی مانند دریا در مقابل قطره آبی می‌دانند. این واجب الهی ضامن بقای باقی تکالیف و ارزشهای دینی می‌باشد. اگر امر به معروف و نهی از منکر ترک شود بدعت‌ها جامعه را فراخواهند گرفت و زشت زیبا و زیبا زشت خواهد شد. گناهکاران بی‌حیا که پیش از این از ترس نهی از منکر در خفا گناه می‌کردند با ترک نهی از منکر به گناه و معصیت علنی خواهند پرداخت.  
متاسفانه از جمله بدعت‌هایی که در جامعه ما فراگیر شده در مورد امر به معروف و نهی از منکر است. اینکه امر به معروف و نهی از منکر را منحصر در اموری می‌دانند که مرتبط با نفع و ضرر دنیوی اشخاص و افراد است یکی از بزرگترین بدعت‌های موجود در جامعه است؛ در حالی که از نظر اسلام نهی از منکر هم در مورد حق الله و هم در مورد حق الناس واجب و لازم است. تنها تفاوت حق الله و حق الناس در این است که حق الناس به جهت اهمیت آن اگر در خفا هم زیرپا گذاشته شود در صورت اثبات باید از آن جلوگیری کرد ولی حق الله اگر علنی باشد با آن باید مبارزه کرد.
قطعا گناه مخفی و ترک گناهی که نفاق و ریا را به همراه داشته باشد زشت و پلید است. نفاق و ریا از زشتترین و پلیدترین اعمال قلبی است که شخص را به بدترین عاقبت‌ها دچار می کنند ولی گناه علنی بسیار بدتر و زشتتر از این گناه است. گناه علنی باعث تشویق دیگران به گناه و باعث گمراهی دیگران می‌شود که خودش گناه بزرگی است. گناه علنی باعث شکسته شدن قبح گناه می‌شود که گناه بزرگی است. گناه علنی حرمت دستورات الهی رو می‌شکند که خودش گناه بزرگی است. گناه علنی زمینه را برای گناه دیگران فراهم میکند که گناه بزرگی است.
امر به معروف و نهی از منکر بر هر مرد و زنی واجب است و هیچ کس نمی‌تواند به هیچ بهانه‌ای خود را از زیر بار این تکلیف الهی رها کند. البته امر به معروف و نهی از منکر مثل تمام واجبات دیگر شرایطی دارد که به نسبت بزرگی این واجب شرایط این واجب از همه واجبات بیشتر و دقیقتر و ظریفتر است.

در ادامه برای درک بهتر مطلب به بعضی از شرایط امر به معروف و نهی از منکر اشاره می‌شود:

1- اولین مرتبه نهی از منکر اعراض و ابراز انزجار قلبی است. این مرتبه را در قالب مثالی توضیح می‌دهم: از نظر اکثر مراجع پوشیدن شلوارک برای مردان از نظر شرعی حرام نیست؛ هر چند خانمها نباید به جاهایی از بدن مرد که معمولا پوشیده نیست نگاه کنند. حال در ایران معمولا کسی جرات نمی کند با این پوشش در کوچه و خیابان تردد کند. ممکن است کسی به ایشان اعتراضی نکند و تذکری ندهد ولی سنگینی نگاه مردم مانع می‌شود اگر کسی هم دلش بخواهد، این کار را انجام دهد. 
این مرتبه از نهی از منکر که هم بالاترین تاثیر را دارد و هم کمترین عوارض و مشکلات را، اگر در جامعه فراگیر شود و جدی گرفته شود حتی نوبت به تذکر زبانی هم نمی‌رسد و حتی در قلب اروپا و جاهایی که امکان حتی تذکر زبانی نیست موثر خواهد بود. متاسفانه این مرتبه مهم و ارزشمند خیلی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است که در صورت فراگیر شدن به راحتی می‌توان بدون زحمت خاصی جلوی بسیار از گناهان را گرفت و بسیاری از ارزش‌های دینی را ترویج داد.

2- کسی که امر به معروف و نهی از منکر میکند باید باور به بزرگی و عظمت آنچه می‌خواهد امر به آن کند داشته باشد. باید باور و ایمان به حقیر بودن چیزی که می‌خواهد از آن نهی کند داشته باشد. اگر کسی چنین باوری نداشته باشد در مقابل فشارهای مختلف تاب نمی‌آورد و زود خسته خواهد شد. البته این نکته هم فراموش نشود که آنچه حقیر و پست است معصیت و گناه است و ما حق نداریم به دیده تحقیر به شخص گناهکار نگاه کنیم؛ چرا که چه بسا او اهل بهشت باشد و ما اهل دوزخ. پس تنها باید عمل حقیر که همان گناه باشد تحقیر کرد نه شخص را. به عنوان مثال اگر برادر ما که خیلی هم او را دوست داریم به بلای اعتیاد گرفتار شود چگونه او را نهی از منکر می‌کنیم؟ دقیقا عمل او را تحقیر می‌کنیم و خود او را تحقیر نمی‌کنیم؛ بلکه چه بسا با خود او با ملاطفت و مهربانی و تکریم رفتار می‌کنیم. چون عمل اشتباه او را حقیر میدانیم و خود او را حقیر نمی‌دانیم بلکه بسیار هم دوستش داریم.

3- در امر به معروف و نهی از منکر باید به مقام و رتبه کسی که منکری را انجام داده هم دقت شود. مثلا اگر پدر یا مادر یا شوهر که از نظر رتبه ظاهری دنیوی از فرزند و زن بالاتر هستند و احترامشان لازم است منکری مرتکب شدند و این منکر گناهی بود سعی کنیم کاملا غیرمستقیم او را متوجه کار زشتش بکنیم و از امر و نهی مستقیم پرهیز کنیم. اگر چنین روشی موثر واقع نشد می توانیم به واسطه کسانی که از ایشان حرف شنوی دارند و مقام و رتبه همسان یا بالاتری از ایشان دارند برای امر به معروف و نهی از منکر استفاده کنیم.

کلمات کلیدی : نهی از منکر، امر به معروف، تحقیر، اعراض قلبی، ایمان، گناه علنی، بدعت، حق الناس، باور، حیا، حق الله، گناه مخفی، نفاق، ریا، انزجار قلبی